الهیات طبیعی میتواند زمینه ساز الهیات وحیانی باشد
تاریخ انتشار: ۱۸ خرداد ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۷۹۳۱۴۶۹
به گزارش مبلغ یاسر میردامادی مترجم، مدرّس و پژوهشگر اخلاق زیستی-پزشکی در یادداشتی با عنوان اعاده حیثیت به الهیات طبیعی در کانال شخصی خود نوشت:
۱. انواع الهیات
الهیات (خداشناسی نظری) را معمولا به دو دستهی الهیات طبیعی و الهیات وحیانی تقسیم میکنند. در الهیات طبیعی از عقل مستقل از وحی برای مدللسازی خداباوری و نیز فهم صفات و افعال الهی استفاده میشود.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
در این میان، خداناباوران و ندانمانگاران با هر گونه الهیات (طبیعی، چه رسد به وحیانی) مخالف بوده و هستند. در حاشیه بگویم که برای سادهسازی بحث، موردهای پیچیدهای مثل «الهیاتِ مرگ خدا» و نیز «الهیات ناواقعگرایی دینی» را کنار مینهیم؛ زیرا این موردها در دوگانهی سادهسازیشدهی «خداناباوری یا الهیات» نمیگنجند.
۲. بازگشت تنش میان الهیات طبیعی و وحیانی
مخالفان الهیات طبیعی عموما به ناتوانی عقل برای «اثبات» خدا یا فهم صفات و افعال الهی استناد میکنند. الهیات طبیعی در نظر آنها در حکم شنیدن قصهی ایمان است اما الهیات وحیانی در حکم دیدن صورت ایمان است و البته «شنیدن کِی بود مانند دیدن»: «گوشم شنید قصهی ایمان و مست شد / کو قسم چشم، صورت ایمانام آرزو است». مخالفت با الهیات طبیعی ممکن است عقلستیزانه به نظر آید و حتی خرافی و ارتجاعی. اما بلای خانمانسوزی که نظرا و عملا بر سر «عقلگرایی حداکثری» (اثباتگرایی) به ویژه در هفتاد سال اخیر آمده است، زمینه را برای بازگشت به الهیات وحیانی یا دستکم باز گذاشتن امکان آن فراهم کرده است.
در حالی که در نیمهی دوم قرن نوزدهم و نیمهی اول قرن بیستم امیدها به علمآیینی (ساینتیسم) و عقلِ اثباتگر در اوج بود، برخی رخدادهای سیاسی و فکری موجب تغییر مسیر شد. جنگهای جهانی اول و دوم، افول پوزیتیویسم، احیای هویتهای دینی در جهان اسلام، یهودیت و مسیحیت (و حتی میان بودائیان و هندوها)، رونق دوبارهی فلسفهی دین و بلکه فلسفههای دینی در سنت فلسفهی تحلیلی از نیمهی قرن بیستم بدین سو (آن هم در سنتی که روزگاری زبان دین را بیمعنا میانگاشت) همه و همه دست به دست هم داد تا عقلگرایی را فروتن کند. حالا عقل دیگر اثباتگر نبود و دین، معنویت و عرفان مجموعههایی بیمعنا یا خرافی تلقی نمیشدند.
از سوی دیگر اما جان گرفتن دوبارهی نیروهای حیرت در مقابل نیروهای دقت، پیامدهای بهتری از عقلگرایی حداکثری نداشت و موجب شکلگیری حکومتهای مبتنی بر «شرع» (در عربستان سعودی، ایران، افغانستان، موریتانی، برونئی، پاکستان و غیره) یا شکلگیری کشورهایی مبتنی بر هویت مذهبی (مثل دولت اشغالگر اسراییل و آپارتاید قومی-مذهبیاش) شد، رخدادهای خسارتباری که بیشوکم هنوز با ماست. اما این رخدادهای دینی-هویتی، دینگرایی را دستکم در نظر طبقهی فرهیخته فروتن کرده است (اگر نگوییم که به کل ریشهکن کرده است)، گرچه عقلگرایی حداکثری (عقلگرایی نافروتن) هنوز در میان بخشی از طبقهی تحصیلکرده رایج است.
۳. آریگویی به «الهیات طبیعی»
با نظر به این پسزمینه، حالا میتوان اِشکال الهیات وحیانی به الهیات طبیعی را دیگربار جدی گرفت و از پشت عینک معوّج عقلستیزی، خرافه و ارتجاع بدان ننگریست. یک اشکال به الهیات طبیعی این است:
«اگر خدا مورد مواجهه باشد، تردیدی درباره واقعیت الهی وجود نخواهد داشت و اگر مورد مواجهه نباشد، هیچ استدلالی جایگزین این مواجهه نخواهد شد» (به نقل از توییت وحید سهرابیفر، دینپژوه ایرانی).
این را میتوان اِشکالی به الهیات طبیعی دانست. «مواجهه با خدا» را در اینجا نه تنها به معنای خود تجربهی دینی میتوان به حساب آورد، بلکه همچنین به معنای وسیع مواجهه با خدا از طریق امر حاصل از تجربهی دینی (وحی در قالب قرآن و روایات مثلا) میتوان به شمار آورد. به تعبیر ساده، «مواجهه با خدا» از جمله به معنای الهیات وحیانی است. «استدلال» را نیز در اینجا به معنای الهیات طبیعی می توان گرفت.
در باب این اِشکال چه میتوان گفت؟ هیچ تردیدی نیست در اینکه استدلال به سود خدا جای دیدار الهی را نمیگیرد. درست همان طور که شنیدن وصف محبوبی جای دیدار روی محبوب را نمیگیرد، استدلالهای خداباورانه هم جای دیدار الهی را نمیگیرد. اما این مستلزم مضر بودن استدلال یا حتی بی حاصلی آن نیست. در یک کلام، عقل در بارگاه قدس هیچکاره نیست.
نمیتوان همنوا با سعدی گفت: «ماجرای عقل پرسیدم ز «شرع» / گفت معزول است و فرمانیش نیست» (به جای «شرع» در شعر سعدی «عشق» آمده است). زیرا عقل میتواند زمینهساز دیدار الهی شود.
عقل گرچه توان اثباتی (بیرون از ریاضیات و منطق قیاسی) ندارد، به سود معقولیت خداباوری و ارزشمندی آن میتواند استدلال آورد. نمیتوان انتظار مواجهه با امری را داشت که معقول انگاشته نمیشود. مثلا اگر کسی قاطعانه منکر اژدهای هفتسر باشد، آنگاه حتی اگر واقعا اژدهای هفتسری وجود داشته باشد و او هم از قضا آن را ببیند، به چشمهای خود شک خواهد کرد و باز هم باور نخواهد آورد، گرچه این مواجهه ممکن است از قاطعیت بیباوری او بکاهد. کارویژهی استدلالهای خداباورانه (الهیات طبیعی) به ویژه در محیطهای چندفرهنگی و شکاکانه این است که امکان و ارزشمندی خداباوری را مدلل میسازد.
فردی که نسبت به امکان و ارزشمندی خداباوری قانع شده باشد یا دستکم نسبت بدانها گشوده باشد، آنگاه در صورت مواجههی الهی بیشتر احتمال دارد که دیدار را به شکل دیدار درک کند و نه آن که صرفاً به چشمهای خود شک کند. از این گذشته، چنین فردی بیشتر احتمال دارد که خود را در معرض دیدار الهی قرار دهد.
۴. حاصل کلام
الهیات طبیعی میتواند زمینهساز الهیات وحیانی باشد. اما نگرانی الهیدانان وحیانی این بود (و همچنان این است) که الهیات طبیعی، جای الهیات وحیانی را بگیرد. الهیدانان طبیعی اما، در مقابل، نگران این بودند (و همچنان هستند) که الهیات وحیانی بدون الهیات طبیعی موجب شود که، به ویژه در محیطهای شکاکانه و چندفرهنگی، الهیات وحیانی تبدیل به امری خرافی و ارتجاعی شود. راه میانه همانا تلاش برای سازگاری الهیات طبیعی و وحیانی و به حداقل رساندن تنش میان این دو است و نه رها کردن یکی به ضرر دیگری.
اما اگر تنش میان الهیات طبیعی و الهیات وحیانی چنان بنیادی و رفعناشدنی از کار در آمد که، در نهایت، بایستی جانب یکی را گرفت و دیگری را فرو نهاد، جانب کدام یک را باید گرفت؟ این پرسشی پیلافکن برای نوشتاری دیگر است.
۵۷۵۷
برای دسترسی سریع به تازهترین اخبار و تحلیل رویدادهای ایران و جهان اپلیکیشن خبرآنلاین را نصب کنید. کد خبر 1775358منبع: خبرآنلاین
کلیدواژه: دین اسلام اندیشه مدرن الهیات طبیعی ی الهیات طبیعی دیدار الهی عقل گرایی ی دینی ی الهی
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.khabaronline.ir دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «خبرآنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۷۹۳۱۴۶۹ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
حمله خرس به یکی از عشایر دزفولی/ مصدوم در سلامت کامل است
رئیس اورژانس پیشبیمارستانی دانشگاه علوم پزشکی دزفول از ترخیص و سلامتی فردی که مورد تهاجم خرس قرار گرفته بود، خبر داد و گفت: حمله یک قلاده خرس در منطقه گورخرس از توابع بخش سردشت شهرستان دزفول به آسیبدیدگی یکی از عشایر منطقه منجر شده بود. - اخبار استانها -
به گزارش خبرگزاری تسنیم از دزفول، به نقل از روابط عمومی اورژانس دزفول، رضا معمارزاده سهشنبه شب با اعلام این خبر گفت: فرد مصدوم به درمانگاه شهدای سردشت دزفول منتقل شده و از آنجا توسط آمبولانس مستقر در درمانگاه، به بیمارستان بزرگ دزفول انتقال یافت.
وی ضمن اشاره به وضعیت جسمی این مرد 60 ساله افزود: فرد مصدوم با حال عمومی خوب از بیمارستان بزرگ دزفول ترخیص شده است.
مدیر حوادث دانشگاه علوم پزشکی دزفول به تشریح نکات آموزشی در زمان مقابله با خرس پرداخت و گفت: حفظ خونسردی و آرامش در صورت مواجهه با خرس، پرهیز از حرکات ناگهانی و اجتناب از حرکتهایی که موجب تحریک حیوان میشود، از جمله مواردی است که در مواجهه با خرس باید رعایت کرد.
وی افزود: عشایر حاضر در مناطق پرخطر شهرستان دزفول باید ضمن دریافت مجوز حمل ابزارهای دفاعی مانند اسپری دور کننده حیوانات درنده از دستگاههای متولی، از وسایل دفاعی مانند اسپری فلفل یا سلاحهای غیرکشنده و مجوزدار برای دفاع خود در صورت مواجهه با حیوانات وحشی استفاده کنند.
معمارزاده تاکید کرد: در صورت مواجهه با خرس بهتر است افراد به جای مبارزه با حیوان، ضمن حفظ آرامش، بدون حرکت تا دور شدن خرس در محل باقی بمانند.
به گزارش تسنیم، مناطق کوهستانی بخش سردشت و شهیون دزفول به دلیل وجود جنگلهای متراکم، زیستگاه حیوانات وحشی گونههای مختلف است و این موجب شده تا چند مورد حمله حیوانات وحشی به اهالی و احشام این منطقه طی سالهای گذشته ثبت شود.
انتهای پیام/